-
1 күтәрелү
возвр-страд. от күтәрү1) возвр.; в разн. знач. поднима́ться/подня́ться || подня́тиетауга күтәрелү — поднима́ться на́ гору
югары күтәрелү — подня́ться ввысь
пәрдә күтәрелде — за́навес подня́лся
2) встава́ть/встать, подня́ться ( с места) || встава́ниедәррәү күтәрелү — жи́во поднима́ться
урыннан күтәрелү — подня́ться с ме́ста
иртә күтәрелү — ра́но встава́ть
3) задира́ться/задра́ться ( о полах платья)4) воcстава́ть/восста́ть, поднима́ться/подня́тьсядошманга каршы күтәрелү — восста́ть на врага́
көрәшкә күтәрелү — подня́ться на борьбу́
5) выходи́ть/вы́йти ( из народа)6) продвига́ться/продви́нуться (по службе, в звании); выдвига́ться/вы́двинуться ( по службе) || продвиже́ние, выдвиже́ниетүбәннән күтәрелү — вы́йти из низо́в
хезмәт баскычыннан күтәрелү — поднима́ться по служе́бной ле́стнице
7) в разн. знач. поднима́ться/подня́ться, повыша́ться/повы́ситься (о температуре, давлении, производительности труда, зарплате и т. п.) || подня́тие, повыше́ниеуңышның күтәрелүе — подня́тие урожа́йности
нәтиҗәләрнең күтәрелүе — повыше́ние результати́вности
тормыш дәрәҗәсенең күтәрелүе — повыше́ние жи́зненного у́ровня
8) поднима́ться/подня́ться, дорожа́ть, вздорожа́ть || подня́тие, вздорожа́ние ( о ценах)9) поднима́ться, подня́ться, вздыма́ться (о дыме, паре, тумане)10) прилива́ть/прили́ть, поднима́ться/подня́ться, набега́ть/набежа́ть (о воде в реке, в море) || прили́велга күтәрелде — река́ подняла́сь
су күтәрелүе һәм чигенүе — прили́в и отли́в воды́
11) всходи́ть, восходи́ть/взойти́; поднима́ться/подня́ться (о луне, солнце) || восхо́д, восхожде́ние12) вы́ситься, возвыша́ться/возвы́ситься, видне́ться (о высоких, возвышенных предметах) || возвыше́ниечак-чак күтәрелү — чуть вы́ситься
13) поднима́тья/подня́ться, лезть, влезть/ влеза́ть, взгроможда́ться/взгромозди́ться (на что-л.) || подъём14) рассе́иваться/рассе́яться, исчеза́ть/исче́знуть || рассе́ивание, исчезнове́ниетоман күтәрелде — тума́н рассе́ялся
15) перен. возвыша́ться/возвы́ситься, поднима́ться/подня́ться || возвыше́ние, подня́тие ( авторитета)16) поднима́ться/подня́ться, пу́читься, вспу́чиваться/вспу́читься ( о тесте)см. тж. кабару 4)17) поднима́ться/подня́ться, появля́ться/появи́ться, возника́ть/возни́кнуть, нача́ться (о вопросе, ветре, шторме, буре)18) страд. от күтәрү 1)-6)•- күтәрелеп карау
- күтәрелеп тору••күтәрелеп бәрелү — беси́ться, наки́дываться (на кого-л.), прийти́ в я́рость
күтәрелмәгән чирәм — нерешённая пробле́ма, незатро́нутая о́бласть; непо́днятая целина́
-
2 калку
I неперех.1) поднима́ться/подня́ться, приподнима́ться/приподня́ться, встава́ть/встать, привстава́ть/привста́тьурыннан калку — приподня́ться с ме́ста
2) всплыва́ть/всплы́ть, выплыва́ть/вы́плыть, выходи́ть/вы́йти на пове́рхность (чего-л.) || вы́ход на пове́рхность ( воды)боз өстенә су калыккан — вода́ вы́шла на пове́рхность льда
3) перен.; разг. появля́ться/появи́ться, вска́кивать/вскочи́ть, вздува́ться/взду́тьсябәрелүдән маңгайда шеш калыкты — от уда́ра на лбу вы́скочила ши́шка
4) поднима́ться/подня́ться, расти́, вы́расти (о детях, хлебах и т. п.)яшел келәм булып чирәм калка — как зелёный ковёр, поднима́ется трава́
5) поднима́ться/подня́ться, выраста́ть/вы́расти, встава́ть/встатьяңа шәһәрләр калка — выраста́ют но́вые города́
биек йортлар калка — поднима́ются высо́кие дома́
6)а) поднима́ться/подня́ться, появля́ться/появи́ться, всплыва́ть/вы́плыть, восходи́ть/взойти́ ( о небесных светилах) || восхо́дурман артыннан кояш калыкты — из-за ле́са подняло́сь со́лнце
болытлар арасыннан ай калыкты — из-за облако́в вы́плыла луна́
б) появля́ться/появи́ться, выступа́ть/вы́ступить ( в большом количестве); высыпа́ть || высыпа́ниетөн булды, йолдызлар калыкты — спусти́лась ночь, звёзды вы́сыпали
йөзенә кызыл таплар калыкты — на лице́ появи́лись кра́сные пя́тна
7) перен. всплыва́ть/всплы́ть, выплыва́ть/вы́плыть, возника́ть/возни́кнуть, обнару́живаться/обнару́житься || всплы́тие, возникнове́ние, обнару́живаниебик күп алдаулар калыкты — обнару́жилось мно́го подло́гов
күптәнге истәлекләр калыкты — всплы́ли давни́шние воспомина́ния
•- калкып тору
- калкып чыгу II 1. прил.1) возвы́шенный, припо́днятый, высо́кийкалку урын (җир) — возвы́шенное ме́сто
калку ятак — припо́днятое ло́же
2) вы́пуклый, выступа́ющий, вы́давшийся вперёдкалку маңгай — вы́пуклый лоб
калку күзләр — вы́пуклые глаза́
калку яңаклар — выступа́ющие ску́лы
3) высо́кийкызның калку күкрәге — высо́кая грудь де́вушки
4) дли́нный, высо́кий ( о росте)калку буйлы малай — ма́льчик высо́кого ро́ста
5) перен. вы́пуклый, отчётливый, подчёркнутый, релье́фный2. сущ.; см. калкулык 3. нареч.калку буяулар белән тасвирлау — обрисова́ть релье́фными кра́сками
вы́пуклоперсонажларны калку тасвирлау — вы́пукло обрисова́ть персона́жи
-
3 ялкау
1. прил.лени́вый, неради́вый; с ленцо́й || лентя́й, лени́вец, ло́дырь; безде́льникялка́у хатын — лени́вая же́нщина
ялка́у укучы — неради́вый учени́к
исәрнең ише булмас, ялка́уның эше булмас — погов. у глу́пого не бу́дет това́рища, у лентя́я - рабо́ты
2. нареч.тырыштан тир кипмәс, ялка́удан чир китмәс — посл. на тру́женике пот не вы́сохнет, а ло́дырю всегда́ нездоро́вится
1)а) лени́во, неохо́тно, не́хотя, без жела́нияб) лени́во, неохо́тно, неради́воялка́у эшләү — рабо́тать неради́во
ялка́у урыннан тору — неохо́тно встать с ме́ста
2) перен. ме́дленно, лени́во (о течении рек, движении облаков, дыма и т. п.)дулкыннар ялка́у ярга бәреләләр — во́лны лени́во ударя́ются о бе́рег
См. также в других словарях:
тибәрелү — 1. (Тибәрү) 2. Этәрелү, тайпылу. диал. Урыннан бер яккарак күчү, авышу … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кубу — 1. Ябышкан, береккән урыныннан аерылу, аерылып төшү. Кубалаклану һәм вакланып коелу 2. сөйл. Кузгалу, тору, күтәрелү (утырган яки яткан урыннан). Кинәт кузгалу, туктап, басып торган урыннан китү 3. Башлану, чыгу, күтәрелү (көчле җил, буран, давыл … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
йөк — I. 1. Нин. б. әйбер төялгән олау (арба, чана автомобиль Һ. б.) 2. Шундый олауга сыешлы әйбернең, авырлыкның микъдары 3. Авырлык, авыр әйбер. Урыннан урынга күчерелә, җибәрелә торган нин. б. күләмле әйбер; товар 4. Вазифа, йөкләмә 5. күч. Кыенлык … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кагылу — 1. (Кагу) 2. Орыну, тию, җиңелчә генә бәрелү 3. Юлдан, баскан, утырган урыннан тайпылу, чыгу 4. Тию, орыну. Берәр нәрсәне үзләштерү, алу 5. Берәр нәрсәгә карау, кагылышлы булу сиңа да кагыла 6. Нәрсәгә дә булса тукталу, искә алу 7. Юл уңаенда… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
калкыну — (КАЛКЫТУ) – 1. Кузгалу, яткан яки утырган урыннан аз гына күтәрелү 2. күч. Үсү, зураю … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
корреспонденция — 1. Аерым кешеләр яки оешмалар арасында почта аша язышу, хәбәрләшү эше 2. Почта аша җибәрелә торган әйберләр (хатлар, телеграммалар, бандерольләр һ. б.) 3. Корреспондент тарафыннан газетага яки журналга урыннан җибәрелгән хәбәрләр, мәкаләләр … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кузгалу — (КУЗГАТУ) – 1. Тик тору хәленнән чыгу, селкенү, хәрәкәт итә башлау; кыймылдау 2. Утырган яки яткан урыннан тору яки торып китү. Кая да булса юнәлү, юлга чыгу 3. күч. Ачу, нәфрәт, мәхәббәт һ. б. ш. хис яки уй, фикер туу тур. Авыртуның кинәт көчәеп … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
маршировка — Марш белән йөрү 2. Гаскәрнең бер урыннан икенчегә күчүе; поход. с. Запастагы гаскәрләрдән хәрәкәттәге армиягә аны тулыландыру өчен җибәрелә торган м. ротасы 3. Сафта атлап бару тактына корылган бер үлчәүле, ритмлы музыкаль әсәр … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
